.png "English"){kind=small}
The New York Times, Νέα Υόρκη: «Ένα σκληρό χτύπημα κατά του ολοκληρωτισμού. Το λάθος συγκλονίζει αλλά συγχρόνως δίνει κουράγιο. Η τέχνη του Σαμαράκη ποτέ δεν ξεπέφτει σε αυτοεπίδειξη αλλά προχωρεί ανεπαίσθητα και χωρίς να πιέζει τον αναγνώστη». Raymond A. Sokolov
Le Monde, Παρίσι: «Ο Σαμαράκης επέτυχε κατά τρόπο υποδειγματικό. Ο αναγνώστης, παρασυρμένος από τη δεξιοτεχνία της αφήγησης, νομίζει ότι προχωρεί σε στέρεο έδαφος. Να όμως που έρχεται το μεγάλο απρόοπτο, που δε θα το αποκαλύψουμε γιατί το βάθος του Λάθους το συναγωνίζεται η έκπληξη. Εδώ έχουμε να κάνουμε με την πραγματικότητα την ίδια, δε χωράει συζήτηση». Gabrielle Rolin
Der Tagesspiegel, Βερολίνο: «Έξοχο. Μια φωνή από την Ελλάδα εναντίον του ολοκληρωτισμού». Helmut Salzinger
New Statesman, Λονδίνο: «Μια εξαιρετικής τέχνης και ευφυΐας διερεύνηση της ψυχολογίας του διώκτη και του διωκόμενου, και η κατάφαση της ελευθερίας που και οι δύο έχουν χάσει. Ιδιοφυΐα, ευστοχία ύφους, εναλλαγή τραγικού και κωμικού, και αλλεπάλληλες εκπλήξεις». Clive Jordan
Il Giorno, Μιλάνο: «Έξοχο. Φέρνει μήνυμα ελευθερίας». Filippo Abbiati
The Associated Press, Νέα Υόρκη: «Συγκλονιστικό ψυχολογικό suspense. Έξοχο. Πολύ δυνατό. Ένα τοπίο Όργουελ. Δημοφιλές στις Η.Π.Α.». Miles A. Smith
Les Nouvelles Littéraires, Παρίσι: «Αριστούργημα. Συγκλονιστικό. Θαυμαστά ζωντανό. Σε αναστατώνει. Το ύφος του Σ. είναι ο δικός του τρόπος που βλέπει αλλά συγχρόνως και ο τρόπος που εκφράζεται». Boileau - Narcejac (τίτλος: Les stylistes)
The Times, Literary Supplement, Λονδίνο: «Ένα αμείλικτο κατηγορητήριο εναντίον του ολοκληρωτισμού». Richard Burns, Peter Mansfield
Paris-Match, Παρίσι: «Les Etoiles de «Paris-Match»: – Εξαιρετικής ιδιοφυΐας. Αμείλικτκο. Γεμάτο εκπλήξεις. Το λάθος μάχεται για τον άνθρωπο και για την ελευθερία. Αδύνατο ο αναγνώστης να το αφήσει από τα χέρια του. Συγγραφέας θαρραλέος, ο Σαμαράκης, φλέγεται από το πάθος της ελευθερίας». Jean Buèges
Saturday Review, Νέα Υόρκη: «Τόσο ως ψυχολογία όσο και ως τεχνική, ο Σαμαράκης έγραψε ένα υπέροχα συναρπαστικό μυθιστόρημα που συγκλονίζει. Είναι ο Έλληνας Γκράχαμ Γκρην. Το λάθος είναι μία πολύτιμη προσφορά στην ανθρωπότητα που αντιμετωπίζει βία και καταπίεση». Kimon Friar
Frankfurter Allgemeine Zeitung, Φραγκφούρτη: «Εξαιρετικής τέχνης. Ένα βιβλίο ελπίδας». Jochen Schmid
Le Figaro, Παρίσι: «Συλλήψεις αυθαίρετες, έρευνες, ανακρίσεις... Συγγραφέας με μεγάλο ταλέντο, ο Αντώνης Σαμαράκης, έγραψε Το λάθος, ένα από τα καλύτερα έργα πάνω στο θέμα του ολοκληρωτισμού. Και μόνο τα εγκώμια του Άρθουρ Καίσλερ και του Γκράχαμ Γκρην φτάνουν». Thierry Desjardins
Books Abroad και The Charioteer, Νέα Υόρκη: «Υπέροχο. Αμέσως νιώθουμε σοκ από τη γνησιότητα της αλήθειας που μας αποκαλύπτεται. Ο Αντώνης Σαμαράκης είνα ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς στον κόσμο». Edwin Jahiel, καθηγητής της Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Ιλλινόις.
Corriere d' Informazione, Μιλάνο: «Συγκλονιστικό». Giuliano Gramigna
Post Dispatch, Σαιν Λούις, Η.Π.Α.: «Το καλύτερο έργο από όσα κυκλοφόρησαν εφέτος. Θαυμάσιο! Ένα μοντέρνο suspense μυθιστόρημα». Beatrice Schwartz
Les Nouvelles Littéraires, Παρίσι: «Ποια είναι τα μεγάλα έργα που δεν πρέπει να σας διαφύγουν; Το λάθος. Υψηλή ανθρώπινη ποιότητα. Ένα ψυχολογικό suspense, ένα υπέροχο έργο. Μια ιστορία γεμάτη ομορφιά και δύναμη, γεμάτη ανθρωπιά, αγνότητα, αγωνία και τρυφερότητα». Jacqueline Barde
La Cité, Παρίσι: «Ένα προφητικό πολιτικό μυθιστόρημα. Οι ψυχολογικές σχέσεις των ηρώων φτάνουν τη δραματική και φιλοσοφική δύναμη ορισμένων σελίδων του Σαρτρ ή την εφιαλτική υφή των έργων του Κάφκα. Η ιδιοφυΐα της τέχνης του Σ. ανυψώνει Το λάθος σε επίτευγμα δεξιοτεχνίας». Colette Braeckman
Trybuna Ludu, Βαρσοβία: «Η έξοχη αφηγηματική τέχνη του Σαμαράκη έχει λεπτότητα, αυτοκυριαρχία, συγχρόνως και πυκνότητα με διεισδυτική παρατήρηση. Το λάθος είναι όχι μόνο έργο καλλιτεχνικά άψογο αλλά και συγκλονιστικό». Jerzy Bajdor
Népszabadság, Βουδαπέστη: «Όχι μόνο από άποψη μυθιστορηματικής δομής και τέχνης αλλά και από πολιτική άποψη, Το λάθος είναι έργο συγκλονιστικό και ψυχικής έξαρσης του αναγνώστη – τον συναρπάζει, του προκαλεί ρίγος. Έξοχη τέχνη. Παγκόσμια διάσημο, έρχεται τώρα και στην Ουγγαρία να ασκήσει την επιρροή του». Róbert Falus, καθηγητής της Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης.
Το κορυφαίο µυθιστόρηµα του 1965, που εξακολουθεί να µας εκπλήσσει µε τον µοντερνισµό και τον ανθρωπισµό του.
Τον Νοέµβριο του 1965 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας το µυθιστόρηµα «Το λάθος» του Αντώνη Σαµαράκη.
Ασπρόµαυρο εξώφυλλο, µε χαρακτική εικονογράφηση, το βιβλίο ήταν το τέταρτο του 46χρονου, τότε, συγγραφέα, αφιερωµένο «στην Ελενίτσα», τη µούσα του, τη γυναίκα του, µε την οποία είχαν παντρευτεί δυόµισι χρόνια νωρίτερα, τον Φεβρουάριο του 1963.Μετά τη συλλογή διηγηµάτων «Ζητείται ελπίς» (1954), το µυθιστόρηµα «Σήµα κινδύνου» (1959) και τη συλλογή «Αρνούµαι», το «Λάθος» ήταν ένα στυλιστικό και µυθοπλαστικό επίτευγµα, µοντέρνο τόσο ως προς τη γραφή όσο και ως προς τη µυθιστορηµατική ιδεολογία. Περίπου δύο χρόνια πριν από τη δικτατορία των συνταγµαταρχών ο Σαµαράκης έδωσε ένα µυθιστόρηµα µε θέµα τον ολοκληρωτισµό.
«Πολύ πριν ξεκινήσω να το γράφω – το άρχισα το 1962 – µε βασάνιζε το πρόβληµα “ολοκληρωτισµός” (...) Ο ολοκληρωτισµός ήταν πάντα εδώ – και είναι και σήµερα, το 1996» έγραφε ο ίδιος στο αυτοβιογραφικό του «1919 - », που κυκλοφόρησε το 1996. Αλλά τελικά δεν είναι το θέµα «ολοκληρωτισµός» που κάνει το βιβλίο τόσο µοντέρνο, έστω κι αν ο Σαµαράκης έβαλε µέσα τη δική του αυτοβιογραφική εµπειρία από τα ολοκληρωτικά συστήµατα που είχε ζήσει, τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου και την Κατοχή. «Το λάθος» είναι τελικά η διαρκής αναζήτηση της ελευθερίας, της «ενδόµυχης ελευθερίας», όπως έλεγε ο ίδιος ο Σαµαράκης, δηλαδή αυτής που έχει σχέση µε την ίδια την ανθρώπινη συνθήκη και την ανθρώπινη υπόσταση.
Θρίλερ, αστυνοµικό και ταυτόχρονα ψυχολογικό και φιλοσοφικό µυθιστόρηµα, «Το λάθος» συνάντησε µία παγκόσµια πρωτοφανή υποδοχή. Μεταφράσεις σε περισσότερες από 30 γλώσσες, µια πασίγνωστη κινηµατογραφική ταινία, του Γερµανού Πέτερ Φλάισµαν, µε τον Μισέλ Πικολί και τον Ούγκο Τονιάτσι, όπου το σενάριο υπέγραφαν – αξίζει να σηµειωθεί, για τη συγγραφική τους ποιότητα – ο Γάλλος Ζαν-Κλοντ Καριέρ και ο Γερµανός Μάρτιν Βάλσερ , και κυρίως ένας κριτικός θρίαµβος.
Αλλά εκείνοι που αποθέωσαν τον Σαµαράκη ήταν οι οµότεχνοι. ∆εν νοµίζω ότι υπάρχει στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς τέτοια οµοφωνία για ένα βιβλίο από τους ανθρώπους του metier. Η Αγκάθα Κρίστι, ο Γκρέιαµ Γκριν, ο Ζορζ Σιµενόν, ο Αντρέ Μαλρό, ο Αρθουρ Μίλερ , ο Αρθουρ Κέσλερ ήταν µερικοί από τους συγγραφείς που αποθέωσαν το µυθιστόρηµα, όπου ο Χίτσκοκ συναντά τονΚάφκα και τον Τζόρτζ Οργουελ.
∆εν είναι τυχαία η αναφορά στον Κάφκα. Ο Σαµαράκης κινήθηκε στην περιοχή των αρχετύπων, έτσι ώστε το µυθιστόρηµά του να µην έχει «εθνικά» χαρακτηριστικά. Η χώρα δεν κατονοµάζεται. Η εξουσία που την κυβερνά είναι «το καθεστώς». Η µυστική υπηρεσία ασφαλείας της είναι η «ειδική υπηρεσία» και στρατηγείο της «το κεντρικό». Τα όργανά της είναι «ο προϊστάµενος», «ο ανακριτής» και «ο µάνατζερ» και το θύµα τους είναι «ο άνθρωπος του Καφέ Σπορ». «Το σχέδιο» είναι η µηχάνευση του καθεστώτος για να παγιδεύει τον άνθρωπο του Καφέ Σπορ. Στο τέλος ο άνθρωπος θριαµβεύει του µηχανισµού, όχι όµως χωρίς κόστος. Αυτό το τέλος δίνεται µυθιστορηµατικά από τον Σαµαράκη µέσα από µια καταπληκτική σκηνή κορύφωσης, τόσο λιτή, τόσο δραµατική και ταυτόχρονα µε τόσο χιούµορ. Και τι αίσθηση ρυθµού. Τελικά τίποτε δεν είναι τυχαίο. «Ο άνθρωπος του Καφέ Σπορ» στο βιβλίο έχει µορφή. Είναι ο ίδιος ο Αντώνης Σαµαράκης. Μια δική του φωτογραφία ταυτότητας, «ένα πρόσωπο εντελώς συνηθισµένο, από κείνα που συναντά κανείς χιλιάδες», γράφει ο ο συγγραφέας για τον ήρωά του. «Οταν το 1965 τελείωνα “Το λάθος”,στη θέση του υπόπτου είπα να βάλω µια φωτογραφία από εφηµερίδα, να διαλέξω κάποιον που να δείχνει συνήθης ύποπτος... Τελικά βρήκα τη λύση: µια δική µου φωτογραφία όπου να δείχνω συνήθης ύποπτος». Ηταν µία φωτογραφία του 1951-52. Με γυαλιά και µουστάκι.
Ξαναδιάβασα τώρα «Το λάθος» για να γράψω αυτό το κείµενο. Συγκρατώ ακόµη τη φράση της αρχής: «Οχι, δεν άκουσα τι µου είπε. Συνέπεσε κείνη την ώρα να διασταυρωθούµε µ’ ένα πελώριο ψυγείο. Φρούτων νοµίζω».
Καζαντζάκης, Σαµαράκης, Βασιλικός
Δεν είναι και λίγο για μια εθνική λογοτεχνία και μια γλώσσα που μιλιέται από λίγα εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν αναδείξει στον 20ό αιώνα τρεις συγγραφείς με παγκόσμια εμβέλεια. Ο Καζαντζάκης με το μυθιστόρημα Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, ο Σαμαράκης με το μυθιστόρημα Το λάθος και ο Βασιλικός με το μυθιστόρημα Ζ έχουν βγάλει την ελληνική λογοτεχνία έξω από τα περιορισμένα γλωσσι κά όρια της ελληνικής γλώσσας. Οι μεγαλομανείς της ελληνικής λογοτεχνίας, που είχαν στείλει στη uni0394ιεθνή Εκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης, όταν η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα, και την κουτσή συγγραφική Μαρία, ξοδεύοντας απίστευτα χρήματα, αδυνατούσαν να δουν την πραγματικότητα. Η Ελλάδα, συγκρινόμενη με τις ανάλογές της χώρες και όχι με τους λογοτεχνικούς κολοσσούς της μεγάλης παράδοσης και των μεγάλων γλωσσών, έχει κιόλας τα επιτεύγματά της χάρη σ’ αυτούς τους τρεις αναγνωρίσιμους συγγραφείς. Ας τους επανεκτιμήσουμε λοιπόν, ιδιαίτερα τον Σαμαράκη και τον Βασιλικό, που με το Ζ του υλοποιεί συγχρονικά στην Ελλάδα τη μεγάλη κατάκτηση του non fiction novel, του μη μυθοπλαστικού μυθιστορήματος. Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι.
ΠΗΓΗ
Θρίλερ, αστυνοµικό και ταυτόχρονα ψυχολογικό και φιλοσοφικό µυθιστόρηµα, «Το λάθος» συνάντησε µία παγκόσµια πρωτοφανή υποδοχή. Μεταφράσεις σε περισσότερες από 30 γλώσσες, µια πασίγνωστη κινηµατογραφική ταινία, του Γερµανού Πέτερ Φλάισµαν, µε τον Μισέλ Πικολί και τον Ούγκο Τονιάτσι, όπου το σενάριο υπέγραφαν – αξίζει να σηµειωθεί, για τη συγγραφική τους ποιότητα – ο Γάλλος Ζαν-Κλοντ Καριέρ και ο Γερµανός Μάρτιν Βάλσερ , και κυρίως ένας κριτικός θρίαµβος.
Αλλά εκείνοι που αποθέωσαν τον Σαµαράκη ήταν οι οµότεχνοι. ∆εν νοµίζω ότι υπάρχει στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς τέτοια οµοφωνία για ένα βιβλίο από τους ανθρώπους του metier. Η Αγκάθα Κρίστι, ο Γκρέιαµ Γκριν, ο Ζορζ Σιµενόν, ο Αντρέ Μαλρό, ο Αρθουρ Μίλερ , ο Αρθουρ Κέσλερ ήταν µερικοί από τους συγγραφείς που αποθέωσαν το µυθιστόρηµα, όπου ο Χίτσκοκ συναντά τονΚάφκα και τον Τζόρτζ Οργουελ.
∆εν είναι τυχαία η αναφορά στον Κάφκα. Ο Σαµαράκης κινήθηκε στην περιοχή των αρχετύπων, έτσι ώστε το µυθιστόρηµά του να µην έχει «εθνικά» χαρακτηριστικά. Η χώρα δεν κατονοµάζεται. Η εξουσία που την κυβερνά είναι «το καθεστώς». Η µυστική υπηρεσία ασφαλείας της είναι η «ειδική υπηρεσία» και στρατηγείο της «το κεντρικό». Τα όργανά της είναι «ο προϊστάµενος», «ο ανακριτής» και «ο µάνατζερ» και το θύµα τους είναι «ο άνθρωπος του Καφέ Σπορ». «Το σχέδιο» είναι η µηχάνευση του καθεστώτος για να παγιδεύει τον άνθρωπο του Καφέ Σπορ. Στο τέλος ο άνθρωπος θριαµβεύει του µηχανισµού, όχι όµως χωρίς κόστος. Αυτό το τέλος δίνεται µυθιστορηµατικά από τον Σαµαράκη µέσα από µια καταπληκτική σκηνή κορύφωσης, τόσο λιτή, τόσο δραµατική και ταυτόχρονα µε τόσο χιούµορ. Και τι αίσθηση ρυθµού. Τελικά τίποτε δεν είναι τυχαίο. «Ο άνθρωπος του Καφέ Σπορ» στο βιβλίο έχει µορφή. Είναι ο ίδιος ο Αντώνης Σαµαράκης. Μια δική του φωτογραφία ταυτότητας, «ένα πρόσωπο εντελώς συνηθισµένο, από κείνα που συναντά κανείς χιλιάδες», γράφει ο ο συγγραφέας για τον ήρωά του. «Οταν το 1965 τελείωνα “Το λάθος”,στη θέση του υπόπτου είπα να βάλω µια φωτογραφία από εφηµερίδα, να διαλέξω κάποιον που να δείχνει συνήθης ύποπτος... Τελικά βρήκα τη λύση: µια δική µου φωτογραφία όπου να δείχνω συνήθης ύποπτος». Ηταν µία φωτογραφία του 1951-52. Με γυαλιά και µουστάκι.
Ξαναδιάβασα τώρα «Το λάθος» για να γράψω αυτό το κείµενο. Συγκρατώ ακόµη τη φράση της αρχής: «Οχι, δεν άκουσα τι µου είπε. Συνέπεσε κείνη την ώρα να διασταυρωθούµε µ’ ένα πελώριο ψυγείο. Φρούτων νοµίζω».
Καζαντζάκης, Σαµαράκης, Βασιλικός
Δεν είναι και λίγο για μια εθνική λογοτεχνία και μια γλώσσα που μιλιέται από λίγα εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν αναδείξει στον 20ό αιώνα τρεις συγγραφείς με παγκόσμια εμβέλεια. Ο Καζαντζάκης με το μυθιστόρημα Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, ο Σαμαράκης με το μυθιστόρημα Το λάθος και ο Βασιλικός με το μυθιστόρημα Ζ έχουν βγάλει την ελληνική λογοτεχνία έξω από τα περιορισμένα γλωσσι κά όρια της ελληνικής γλώσσας. Οι μεγαλομανείς της ελληνικής λογοτεχνίας, που είχαν στείλει στη uni0394ιεθνή Εκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης, όταν η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα, και την κουτσή συγγραφική Μαρία, ξοδεύοντας απίστευτα χρήματα, αδυνατούσαν να δουν την πραγματικότητα. Η Ελλάδα, συγκρινόμενη με τις ανάλογές της χώρες και όχι με τους λογοτεχνικούς κολοσσούς της μεγάλης παράδοσης και των μεγάλων γλωσσών, έχει κιόλας τα επιτεύγματά της χάρη σ’ αυτούς τους τρεις αναγνωρίσιμους συγγραφείς. Ας τους επανεκτιμήσουμε λοιπόν, ιδιαίτερα τον Σαμαράκη και τον Βασιλικό, που με το Ζ του υλοποιεί συγχρονικά στην Ελλάδα τη μεγάλη κατάκτηση του non fiction novel, του μη μυθοπλαστικού μυθιστορήματος. Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι.
ΠΗΓΗ
